Aktivan pristup: Osim što doprinosi globalnom zagrevanju, krčenje šuma potencijalno uništava mnoge biljne i životinjske vrste, zato zajedno moramo da mu stanemo na put
Veliki problem sa kojim se danas planeta suočava predstavlja krčenje šuma. Iako u Srbiji situacija po tom pitanju nije loša, preventivno se pristupa rešenju, a to je strateško pošumljavanje!
Poznato je da su šume savršene ekološke radionice. Jedno stablo godišnje proizvede kiseonika koliko je potrebno za četvoročlanu porodicu. Čak je uloga šuma u prečišćavanju zagađene atmosfere i važnija od njene uloge u proizvodnji kiseonika. Ali ono što je za mnoge nepoznanica jeste da, kada dođe do seče šuma, dolazi i do uništavanja cele jedne životne zajednice koja je obitavala na tom području.
Saša Stamatović, v. d. direktora Uprave za šume Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, kaže za Kurir da je „deforestacija, obešumljavanje ili krčenje šuma čista seča sa ciljem trajnog uklanjanja svih stabala sa određenoj površini“.
- Reč je o promeni namene prostora pri kojoj se šuma pretvara u poljoprivredno, građevinsko ili zemljište za neku drugu nešumsku namenu. Krčenje šuma može biti zakonito ili nezakonito. U Srbiji je nezakonito krčenje krivično delo i predstavlja jedan od oblika pustošenja šuma za koji je, ukoliko se sprovede u zaštićenom prirodnom dobru, zaprećena maksimalna kazna do tri godine zatvora - kaže Stamatović.
Šume su dom za 80% životinja
Prema podacima Ujedinjenih nacija, šume pokrivaju trećinu Zemljine kopnene mase. Šume su biološki najraznovrsniji i jedan od najsloženijih ekosistema, u kojima živi više od 80% kopnenih vrsta životinja, biljaka i insekata. Ipak, uprkos svim tim neprocenjivim ekološkim i ekonomskim prednostima, globalna deforestacija se nastavlja. Podaci UN pokazuju da se čak 12 miliona hektara šume uništi godišnje.
Naš sagovornik ističe da je, prema savremenim autorima, prepoznato oko 300 funkcija šuma.
- Šuma predstavlja uslov egzistiranja mnogih vrsta. Opšte je poznato da je preduslov za opstanak pandi postojanje bambusovih šuma. Stepen apsorpcije padavina i sprečavanje erozije i smanjenje potencijala za plavljenjem na pošumljenom terenu je za 20 puta veći nego na goleti. Istovremeno, ne treba zanemariti ekonomsku ulogu šuma jer predstavlja sirovinu za drvnozavisnu industriju, a takođe i radna mesta za uglavnom ruralno stanovništvo. Ništa manje značajna jeste uloga šuma za rekreaciju i turizam - zaključuje Stamatović.
Srbija na dobrom putu
Na sreću, situacija u Srbiji se znatno popravila u poslednjih pedesetak godina. Zahvaljujući malom broju stanovnika, ali i činjenici da industrijalizacija i u tom momentu još nije uzela danak, šumovitost Srbije u 18. veku iznosila je neverovatnih 75%! Međutim, povećanjem broja stanovnika u brdsko-planinskim predelima i uvećanjem stočnog fonda, ljudi su zarad poljoprivrede ubrzo počeli da krče šume i pretvaraju ih u pašnjake. To je rezultiralo poražavajućom statistikom - pred Drugi svetski rat, 1938, taj procenat je pao na svega 17,6%. Usledile su velike akcije pošumljavanja, zahvaljujući kojima je, prema poslednjoj nacionalnoj inventuri iz 2006, u Srbiji pod šumama bilo 29,1% teritorije. U proseku, kažu stručnjaci, godišnje se 5.000-7.000 hektara teritorije pošumi.
- Ove godine započeli smo terenske radove na prikupljanju podataka o stanju šuma u Srbiji, pa je planirano da se tokom 2021. završi Nacionalna inventura šuma, koja će nam obezbedi aktuelne podatke o površini pod šumama i dati informacije o kvantitetu, ali i o kvalitativnim atributima naših šuma. Bez sumnje znamo je da će šumovitost biti veća nego što je bila pre petnaestak godina, te deforestacija na nacionalnom nivou nije aktuelna tema. Ono što je aktuelna tema jeste pitanje brzine povećanja šumovitosti - navodi Stamatović.
Požari, neprijatelj br. 2
Međutim, deforestacija nije samo krčenje i neplanska seča šuma. Šume i te kako uništavaju i šumski požari jer, osim od motornih testera, šume stradaju i od vatre. Šumski požari izazivaju najveće ekološke i ekonomske katastrofe koje mogu da zadese šumske ekosisteme, i čitave predele pretvaraju u pustoš, uništavaju biodiverzitet imaju negativne posledice na životnu sredinu čitavih područja nanoseći neprocenjivo veliku štetu. Statistika pokazuje da je čovek u više od 95% slučajeva uzročnik šumskih požara, i to najčešće iz nehata i nepažnje.
Na područjima na kojima se flora posle požara unekoliko oporavila pokazalo se da je potrebno najmanje sedam godina dok ne počne ponovna apsorpcija ugljenika i isparavanje vode u atmosferu. Istraživanja u regionu su pokazala i da je posle svakog šumskog požara ugrožen biodiverzitet. Čak i ako se deo šume oporavi, broj vrsta drveća nikada ne dostiže raniji nivo.
Jelena Vukić